ماهیت گزاره های اخلاقی انشایی یا اخباری

ماهیت گزاره های اخلاقی انشایی یا اخباری

در این قسمت تحقیق با عنوان ماهیت گزاره های اخلاقی انشایی یا اخباری به صورت فایل Word برای دانلود ارائه شده است.

قسمتی از متن پروژه را در زیر نشان داده شده است.

ماهیت گزاره‌های اخلاقی از دیدگاه استاد مصباح یزدی

این مسئله از مهم‌ترین و اساسی‌ترین مسائل فلسفه اخلاق است كه آیا حقیقت گزاره‌های اخلاقی اخباری است یا انشایی؟ تعدد مكاتب اخلاقی ناشی از نوع پاسخگویی به این سؤال است. مكاتبی كه گزاره‌های اخلاقی را اخباری می‌دانند، مكاتب توصیفی یا واقع‌گرا نامیده می شوند؛ و مكاتبی كه آنها را انشایی می‌دانند، به مكاتب غیرتوصیفی یا غیرواقع‌گرا موسوم هستند.

بی‌تردید همه فیلسوفان اخلاق معتقدند كه گزاره‌های اخلاقی به هر دو صورت اخباری و انشایی بیان می گردند. اما از طرفی می‌دانند كه گزاره‌های اخباری و انشایی دارای تفاوت‌های اساسی هستند، به طوری كه نمی‌توان هر دو را با هم جمع كرد و اگر در جایی مثل گزاره‌های اخلاقی به هر دو صورت ابراز می ‌شوند، در حقیقت یكی از آن دو مسامحی و مجازی است و دیگری حقیقی.

از ویژگی‌های اخباری بودن این است كه: معرفت بخشند، قابل صدق و كذبند، و از نوع گزاره‌های كشفی هستند؛ یعنی از طریق آنها، واقع بر ما مكشوف می گردد. در مقابل، گزاره‌های انشایی ایجاد علم و معرفت نمی کنند، لذا قابل صدق و كذب هم نیستند؛ و از نوع گزاره‌های جعلی هستند كه به جعل و اعتبار فرد یا گروه بستگی دارد.

دیدگاه استاد مصباح درباره گزاره‌های اخلاقی همان است كه در باب موضوع و محمول گزاره‌های اخلاقی ابراز داشته‌اند. به نظر ایشان گزاره‌های اخلاقی از یك نوع رابطه حقیقی (از نوع رابطه علّی و معلولی ( میان افعال اختیاری انسان و هدف نهایی اخلاق حكایت دارد. به عبارت دیگر گزاره‌های اخلاقی حاكی و كاشف از واقعیتی نفس‌الامری است كه بین فعل اختیاری و هدف اخلاق وجود دارد.

میان افعال اختیاری انسان و كمال مطلوب او یك نوع رابطه حقیقی و واقعی، از نوع روابط علّی و معلولی، برقرار است و ما با احكام اخلاقی خود آن رابطه عینی خارجی را توصیف می کنیم. این نتیجه آشكار تحلیل‌هایی است كه از مفاهیم اخلاقی ارائه دادیم؛‌ زیرا وقتی كه باید و نباید را حاكی از رابطه‌ای واقعی میان فعل اختیاری و كمال مطلوب آدمی دانستیم و مفهوم خوب و بد را نیز از قبیل مفاهیم فلسفی و نشان‌دهنده همان نوع رابطه میان فعل و كمال نهایی تلقی كردیم، طبیعتاً قضیه اخلاقی نیز از قبیل جمله‌های خبری بوده و از همان واقعیت نفس‌الامری حكایت می کند و بنابراین قابلیت اتصاف به صدق و كذب را دارد. در واقع احكام اخلاقی، به رغم اینكه برخی از آنها ظاهری انشایی دارند، از نظر حكایت‌گری و كاشفیت از واقع هیچ تفاوتی با احكام علوم تجربی و ریاضی ندارند و همان‌طور كه قضایای علوم تجربی را حاكی از واقعیات خارجی می‌دانیم، قضایای اخلاقی نیز كاشف از واقعیتی نفس‌الامری هستند، تنها تفاوت آنها در قیود خاصی است كه حكم اخلاقی به خود می گیرد.

بنابراین همان ملاكی كه برای صدق و كذب قضایای علوم تجربی، منطقی و یا فلسفی گفته می شود در قضایای اخلاقی نیز وجود دارد. …‌ملاك صدق و كذب قضایای تجربی، منطقی و فلسفی، تطابق و عدم تطابق آنها با نفس‌الامر است. … به همین ترتیب، ملاك صدق و كذب قضایای اخلاقی، تأثیر و عدم تأثیر حقیقی آنها در رسیدن به اهداف مطلوب است.

اگر حقیقت گزاره‌های اخلاقی از نوع انشایی باشد، محذوراتی دارد كه عبارتند از:

الف- نیاز به انشاءكننده

از آنجا كه هر انشایی، انشاءكننده‌ای می‌خواهد؛ اگر گزاره‌های اخلاقی را از نوع انشایی بدانیم، نیازمند وجود انشاءكننده‌ای خواهد بود. آن وقت این سؤال مطرح می شود كه انشاء و الزام‌كننده این گزاره‌ها چه كسی است؟ خدا، عقل، فرد، جامعه و یا غیره؟ سؤال دیگر آنكه به چه دلیل و با كدام مبنای ارزشی باید از آن انشاءكننده اطاعت كرد؟ اما اگر گزاره‌های اخلاقی را از نوع اخباری و حكایت‌گر از واقعیت خارجی بدانیم، چنین سؤالاتی اصلاً مطرح نخواهد شد.

فهرستی از عناوین این تحقیق در زیر آمده است:

• ماهیت گزاره‌های اخلاقی از دیدگاه استاد مصباح یزدی
• ماهیت گزاره‏های اخلاقی از دیدگاه استاد مطهری
• منابع