طرح مطالعات جامع کاهش ضایعات محصولات کشاورزی

در این قسمت تحقیق با موضوع طرح مطالعات جامع کاهش ضایعات محصولات کشاورزی به صورت فایل word برای دانلود ارائه شده است. 

قسمتی از متن تحقیق در زیر نشان داده شده است.

دیباچه

تأمین غذا و برقراری امنیّت غذایی از اساسی ترین و مهمترین وظایف دولت تلقی می شود، بنابراین محصولات کشاورزی بعنوان اصلی ترین منبع تأمین غذا، از اهمیّت ویژه ای برخوردار می باشند و بر اساس سند چشم انداز ، این وظیفه سنگین – امنیّت غذایی – بر عهده بخش کشاورزی و منابع طبیعی است. در حال حاضر حدود ۸۵-۸۰ درصد غذای مورد نیاز جامعه و ۹۰ درصد مواد اولیه مورد نیاز کارخانجات صنایع غذایی کشور از محصولات کشاورزی تولید داخل تأمین می شود. ضمناً در شرایط کنونی ۱۶ درصد تولید ناخالص ملّی ، ۲۲ درصد اشتغال کشور و حدود ۲۵ درصد صادرات کالاهای غیر نفتی کشور از طریق بخش کشاورزی تأمین می گردد و در واقع بخش کشاورزی نقش بسیار مهمی در اقتصاد ملی دارد و از ارکان مهم تولیدی و اقتصادی کشور بشمار می آید.

بسیاری از محصولات کشاورزی از جمله کالاهای مصرفی و استراتژیک هستند که بعنوان ماده غذایی ، روزانه مورد مصرف انسانها قرار میگیرند. متأسفانه این کالاهای مهم و حساس در جریان تولید ، توزیع و مصرف با مسائل و مشکلات مختلف فنی ، اقتصادی ، اجتماعی ، فرهنگی و حقوقی مواجه می باشند که از جمله این مشکلات می توان به ضایعات نسبتاً بالا و غیر متعارف اشاره نمود. مطابق بررسیهای انجام شده ، ضایعات محصولات کشاورزی عمدتاً در مراحل برداشت و پس از برداشت مشاهده میشوند ولی علل بروز ضایعات در کلیه مراحل قبل از تولید ، تولید ، اداره امور پس از برداشت و بازاریابی می تواند وجود داشته باشد. بنابراین ضروریست موضوع مهم کاهش ضایعات بصورت سیستمی و فرآیندی در کلیه مراحل مزبور مورد عنایت و برنامه ریزی و اقدام قرار گیرد. وضعیت کنونی تولید ، توزیع و مصرف محصولات کشاورزی به گونه ای است که حتّی رضایت نسبی تولید کنندگان ، مصرف کنندگان و اداره کنندگان این بخش مهم را همراه ندارد و از این روی ضروری است در چارچوب اهداف پیش بینی شده در برنامه چهارم توسعه ، نارسائیهای این بخش مهم برطرف شده و وضعیت آن از نظر کمّی و کیفی ارتقاء یابد.

مجموعه شرایط حاکم بر وضعیت موجود تولید ، توزیع و مصرف ایجاب می کند تا با بررسی مطالعات قبلی انجام شده در این زمینه و با تکمیل آنها ، مطالعه جامعی در زمینه ساماندهی تولید ، توزیع و مصرف این محصولات کشاورزی انجام گیرد و بر اساس خروجیها و یافته های مطالعه مزبور ، طرحها و لوایح مناسب تهیّه و تدوین و پس از بررسی و تصویب ، بتدریج نسبت به اجرا و پیاده سازی آنها در طول سالهای برنامه چهارم و پنجم توسعه اقدام گردد.

مقدمه

اجلاس جهانی غذا در سال ۱۹۹۶ در رم تعریف جامعی از امنیّت غذایی به شرح ذیل ارائه نموده است.

امنیت غذایی هنگامی وجود دارد که همه مردم در تمامی ایّام به غذای کافی، سالم و مغذّی دسترسی فیزیکی و اقتصادی داشته باشند و غذای در دسترس نیازهای یک رژیم تغذیه ای سازگار با ترجیحات آنان را برای یک زندگی سالم و فعال فراهم سازد. (FAO, FSISEWS, 2001)

لذا به استناد این تعریف، امنیّت غذایی شامل پنج مفهوم اصلی است.

۱- غذای کافی  ۲- دسترسی اقتصادی و فیزیکی    ۳- امنیّت    ۴- زمان    ۵- زندگی سالم و فعال

به تعبیر دیگر، در یک نگرش سیستمی، غذا و تغذیه در زیر سیستم های “عرضه”، “نگهداری، تبدیل، توزیع”، “مصرف” و بالاخره “بهداشت و درمان” مطرح میشود که هر کدام از این ابعاد، عوامل متعددی را در بر می گیرد.

در حال حاضر در کشور ما زیر سیستم تولید و عرضه از شرایط مطلوبتر از زیر سیستم “نگهداری، تبدیل و توزیع” برخوردار است که می توان آن را مرهون ظرفیت سازی در ساختار تولید بخش کشاورزی در طی برنامه های پنج ساله سنوات گذشته دانست امّا محققین اقتصاد و تغذیه بر این عقیده اند که عرضه غذا به تنهایی نمی تواند امنیّت غذایی را تضمین کند، بلکه بهبود سایر زیرسیستم ها که به نحوی در سیستم عملیات زنجیره ای پس از برداشت خلاصه شده است نیز از الزامات غیر قابل انکار است. لذا به رغم دستاوردهای چشمگیر در زیر سیستم تولید و عرضه، به علّت نارسایی های موجود در زیر سیستم های نگهداری، تبدیل و توزیع، میزان ضایعات غذایی و محصولات کشاورزی در کشورمان به نسبت بالاست و بر اساس مطالعات صورت گرفته توسط سرویس مدیریت پس از برداشت، صنایع کشاورزی (AGSI) سازمان خواربار جهانی (FAO)، میزان ضایعات در کشورهای در حال توسعه ۵۰-۳۵ درصد اعلام شده است و کارشناسان،این میزان ضایعات در کشور را معادل غذای حدود ۲۰-۱۵ میلیون نفر می دانند.

چنانچه سایر زیر سیستم های امنیّت غذایی که در مجموعه عملیات زنجیره ای پس از برداشت محصولات کشاورزی خلاصه شده اند، اصلاح نگردد، روند صعودی میزان ضایعات اجتناب ناپذیر خواهد بود و این معضل به زیر سیستم تولید و عرضه هزینه های گزافی تحمیل خواهد کرد، که به استناد مطالعات صورت پذیرفته توسط  FAO مقدار این هزینه بصورت غیر خطی با افزایش میزان ضایعات افزایش خواهد یافت.  بعبارت دیگر در مقوله امنیّت غذایی چنانچه منابع در زیر سیستم عرضه و تولید متمرکز گردد به سبب ضعف در سیستم مدیریت عملیات پس از برداشت محصولات کشاورزی، برای جبران   مقدار ضایعات، زیر سیستم تولید و عرضه باید  مقدار اضافه تولید داشته باشد چرا که  مقدار اضافه تولید نیز باید در همان مسیر نابسامان پس از برداشت قرار بگیرد تا به مصرف کننده نهایی برسد. شایان ذکر آنکه،  نیز ثابت نیست و با افزایش  (مقدار ضایعات) افزایش خواهد یافت و مفهوم آن این خواهد بود که با افزایش مقدار ضایعات، میزان اضافه تولید برای جبران ضایعات، بصورت غیر خطی افزایش خواهد یافت. بنابراین تکیه بر اضافه تولید برای تأمین امنیّت غذایی، عقلانی و اقتصادی نیست. خلاصه آنکه اگر میزان ضایعات محصولات کشاورزی را در کشور ۳۵ درصد فرض کنیم، زیر سیستم تولید و عرضه برای جبران این میزان ضایعات باید ۵۴ درصد اضافه تولید داشته باشد.

فهرستی از موضوعات درج شده در این تحقیق در زیر آمده است:

• دیباچه
• مقدمه
• ترمینولوژی طرح
• تعریف ضایعات (Definition of losses)
• انواع ضایعات
• ضایعات مستقیم (Direct Losses)
• ضایعات غیر مستقیم (Indirect Losses)
• ضایعات کمّی (Quantitative Losses)
• ضایعات کیفی (Qualitative Losses)
• خسارت (Damage)
• علل اولیه بروز ضایعات
• بیولوژیکی (Biological)
• میکروبیولوژیکال (Microbiological)
• شیمیایی (Chemical)
• واکنشهای بیوشیمیایی (Biochemical reaction)
• مکانیکی (Mechanical)
• فیزیکی (Physical)
• فیزیولوژیکال (Physiological)
• روانی (Psychological)
• علل ثانویه بروز ضایعات
• فرآیند طرح جامع کاهش ضایعات محصولات کشاورزی
• فاز ۱ : باید کدام محصولات کشاورزی مورد هدف برنامه مدیریت کنترل و کاهش ضایعات قرار گیرند.؟
• مروری بر متدولژی تکنیک AHP
• هدف
• شاخص ها و معیارهای مؤثر
• گرادیان شاخص ها
• درخت تصمیم جهت برنامه ریزی الویت بندی محصولات کشاورزی در برنامه کاهش ضایعات
• مقایسات زوجی شاخص ها
• فاز ۲ : برنامه باید بر روی کدام مراحل بروز ضایعات هر یک از محصولات مورد هدف (به تفکیک) متمرکز شود؟
• درآمدی بر سیستم محصول
• تشریح متدولوژی ارزیابی سیستم محصول (CSAM)
• طبیعت چند تخصصی سیستم محصول
• همبستگی متقابل بین اجزای سیستم محصول
• نقش آفرینان سیستم محصول
• سیر تکاملی متدولوژی ارزیابی سیستم محصول (CSAM)
• سابقه بکارگیری متدولوژی ارزیابی سیستم محصول (CSAM)
• تشریح اجزاء سیستم محصول
• اهميت نسبي محصول – جزء شماره ۰۱
• سياست هاي دولت – جزء شماره ۰۲
• مؤسسات مرتبط – جزء شماره ۰۳
• خدمات تسهيلاتي – جزء شماره ۰۴
• تشكّل های كشاورزی – جزء شماره ۰۵
• مشكلات و ملزومات محيطي – جزء شماره ۰۶
• قابليت دسترسي به بذرها و ديگر مواد ژنتيكی – جزء ۰۷
• شیوه های محلی و بومی كشاورزان – جزء شماره ۰۸
• آفات وبيماريها – جزء شماره ۰۹ 
• تيمارهای پيش ازبرداشت – جزء شماره ۱۰
• هزينه هاي توليد و بازاريابي – جزء شماره ۱۱
• برداشت محصول کشاورزی – جزء ۱۲
• انتخاب ، سايزبندی ، درجه بندي و بازرسي – جزء شماره ۱۳
• تیمارهای فيزيكي و شيميائي پس از برداشت – جزء شماره ۱۴
• بسته بندي – جزء شماره ۱۵
• سرمادهي – جزء ۱۶
• ذخيره سازي (انبار) – جزء شماره ۱۷
• حمل و نقل – جزء شماره ۱۸
• تأخيرهای زمانی و انتظار – جزء شماره ۱۹ 
• عمليات ديگر – جزء شماره ۲۰
• فرآوری محصولات كشاورزي – جزء شماره ۲۱
• واسطه های بازاريابی – جزء شماره ۲۲
• اطلاعات بازار- جزء شماره ۲۳ 
• تقاضاي مشتريان – جزء شماره ۲۴ 
• صادرات – جزء شماره ۲۵ 
• هزينه هاي پس از برداشت و بازاريابي – جزء شماره ۲۶
• فاز سوّم : برای کاهش ضایعات هر یک از مراحل بروز ضایعات محصولات مورد هدف که برنامه بر روی آنها متمرکز شده است چه اقدامات، طرحها و پروژه هایی باید تعریف و اجرا شود.؟
• طرح کاهش ضایعات مربوط به تولید مازاد ظرفیت
• طرح کاهش ضایعات مربوط به تأخیرهای زمانی عملیات پس از برداشت محصولات کشاورزی   
• طرح کاهش ضایعات مربوط به حمل و نقل محصولات کشاورزی
• طرح کاهش ضایعات انبارداری
• طرح کاهش ضایعات مربوط به فرآیند
• طرح کاهش ضایعات مربوط به تولید محصولات معیوب
• طرح استفاده بهینه از زائدات، پسماندها و متفرّعات محصولات کشاورزی
• طرح جامع ارتقاء دانش فنی و مهارت نیروی انسانی زنجیره عملیات پس از برداشت محصولات کشاورزی
• طرح اصلاح الگوی مصرف محصولات کشاورزی